Zespół Aspergera na różnych etapach życia

Tato, czy ja jestem jakiś dziwny?
(…)
-Nie, syneczku, Ty jesteś… oryginalny.
-A dlaczego?
-Bo wszystko co oryginalne, jest lepsze: jeansy, dolary, kompakty… – Ty też…
(kabaret Ani Mru Mru)

Okres przedszkolny

Nie ma jednego jedynego typowego obrazu zaburzenia rozwojowego jakim jest zespół Aspergera w pierwszych 3-4 latach życia. Część z dzieci może mieć początkowo nieznacznie opóźniony rozwój mowy, a potem mowa gwałtownie zaczyna się rozwijać. Pewna grupa tych dzieci, zwłaszcza bardzo inteligentnych, może nie mieć żadnych oznak zaburzeń – z wyjątkiem ewentualnej mniejszej sprawności ruchowej.

We wszystkich niemal przypadkach, jeżeli przejrzymy się takim dzieciom z bliska, możemy znaleźć kilka wskazówek pomocnych w ustaleniu diagnozy. Jakkolwiek dzieci z zespołem Aspergera w warunkach domowych wydają się relatywnie normalne, w warunkach przedszkolnych pojawiają się problemy – tendencje do unikania spontanicznych kontaktów, kłopoty w podtrzymywaniu najprostszej rozmowy, powtarzanie się w wypowiedziach, dziwne nieprzystające do tematu rozmów wypowiedzi, skłonności do schematycznego zachowania się, kłopoty z przystosowaniem się do grupy. Częste są też problemy z odpowiedzią emocjonalną – agresja, złość, hiperaktywność. Dziecko z ZA wygląda jakby było w swoim własnym świecie, nie potrafi się skoncentrować.

W porównaniu z autyzmem, dzieci z zespołem Aspergera wykazują pewne zainteresowanie kontaktami z dorosłymi i innymi dziećmi. Atutami takiego dziecka mogą być: wczesne rozpoznawanie liter i cyfr, łatwość zapamiętywania informacji.

Są też i takie maluchy, u których szybko można zauważyć wysypkowe zdolności i doskonałą pamięć, co do faktów i wydarzeń. Wyróżniają się z grupy przedszkolnej i często nauczyciele są zachwyceni ich inteligencją, co może uspokajać i powodować, że później trafią na diagnozę.

Okres szkoły podstawowej

W niektórych przypadkach być może występowały w przedszkolu pewne problemy z zachowaniem: hyperaktywność, agresja, wybuchowość, niemożność skupienia uwagi.

Uczeń może wydawać się w jakiś sposób inny, mieć niedojrzałe kontakty społeczne z rówieśnikami. Jeżeli któryś z tych problemów przybiera poważną formę, zaleca się szkołę z oddziałami integracyjnymi, zazwyczaj jednak większość dzieci z ZA uczęszcza do szkół normalnych.

Często postęp w nauce we wczesnych klasach jest relatywnie wysoki, chociaż umiejętności związane z pisaniem są wyraźnie słabsze. Nauczyciel będzie z pewnością zaskoczony obsesyjnym zainteresowaniem dziecka pojedynczymi tematami, które mogą przeszkadzać w prowadzeniu lekcji.

Większość dzieci z zespołem Aspergera jest zainteresowana w jakimś stopniu kontaktami z rówieśnikami, ale mają one znaczne trudności z rozwinięciem umiejętności potrzebnych do nawiązywania i podtrzymania przyjaźni.

Dzieci z ZA mogą wykazywać szczególne zainteresowanie jedną lub kilkoma osobami z otoczenia, ale związki takie będą bardzo powierzchowne.

Przebieg szkoły podstawowej może różnić się pomiędzy dziećmi, inna też może być skala problemów – od takich, które łatwo opanować do bardzo poważnych. Zależy to od wielu czynników, takich jak: inteligencja dziecka, odpowiednia opieka w szkole i w domu, temperament. Duże znaczenie ma też ewentualne występowanie u dziecka hyperaktywności, problemów ze skupieniem uwagi, niepokój.

Dziecko z zespołem Aspergera będzie posługiwało się bogatym słownictwem, ale może nie rozumieć wszystkiego, co się do niego mówi.

Ma problemy z kontaktem wzrokowym i ma nienaturalny ton głosu.
Dziecko może być wyczulone na wiele rzeczy np. mogą przeszkadzać mu dźwięki, słyszy je za głośno lub jest ich za dużo (nawet takie, których inni nie słyszą), może mu przeszkadzać światło, albo niektóre kolory (bolą go oczy), mogą przeszkadzać zapachy, dla niego zbyt silne, może nie lubić dotyku (nawet lekki może odczuwać jako ból), mogą przeszkadzać mu pewne tkaniny, materiały, jedzenie (za twarde, za miękkie).

Dziecko z zespołem Aspergera nie znosi tego, co niesprawiedliwe np. gdy on/lub ktoś inny jest karany zamiast prawdziwego sprawcy, odczuwa potrzebę, aby wszystko działo się poprawnie, nie rozumie jak można zrobić coś zakazanego, mówi prawdę i nie umie kłamać. Nie rozumie, że nie wypada powiedzieć grubemu, że jest gruby, brzydkiemu, że jest brzydki.

Nie lubi zmian i rzeczy nieprzewidywalnych, jest wytrwały i może być perfekcjonistą.
Ma za to trudności w streszczaniu, widzeniu i rozumieniu spraw w całości.

ZA słyszy i widzi wszystko, jedną rzecz po drugiej. Stąd u wielu osób problemy z koncentracją uwagi.
Mały Asperger z łatwością wierzy we wszystko, co mu się mówi. Nie jest w stanie wyczuć kłamstw, nie umie rozróżnić prawdy od fałszu.
Jest to dziecko niezgrabne ruchowo, co będzie powodowało trudności motoryki małej
(pisanie) i dużej ( w-f, jazda na rowerze).

Okres szkoły średniej

W miarę jak dziecko przechodzi do starszych klas i szkoły średniej największe kłopoty dotyczą kontaktów społecznych i przystosowania się do grupy rówieśniczej. Większość dzieci z zespołem Aspergera jest uczonych w normalnych szkołach publicznych i w związku z tym ich specyficzne zaburzenia rozwojowe mogą przejść niezauważone. Dzieci te często są nierozumiane zarówno przez innych uczniów, jak i nauczycieli.

Na poziomie szkoły średniej nauczyciele często mają mniej możliwości, aby dobrze poznać dziecko i w związku z tym problemy z zachowaniem lub nietypowe sposoby uczenia się mogą być nieprawidłowo odbierane jako kłopoty emocjonalne lub brak motywacji.

W niektórych sytuacjach, które wymagają spontanicznych reakcji, takich, jak zachowanie w stołówce, sali gimnastycznej, na podwórku szkolnym, uczeń z zespołem Aspergera może popaść w konflikt, a nawet starcia, z nauczycielami lub innymi uczniami, którzy nie są świadomi jego specyficznych zachowań. Może to czasami prowadzić do gwałtowniejszych sprzeczek jako, że dziecko z ZA nie potrafi zrozumieć drobnych elementów wskazujących na narastanie konfliktu.

W szkole średniej, gdzie nacisk na dostosowanie się do grupy jest bardzo duży i tolerancja dla inności prawie nie istnieje, dzieci z zespołem Aspergera mogą być niezrozumiane, odepchnięte, szykanowane, prześladowane. Dzieci chcą przyjaźni, chcą przynależeć do grupy, ale nie potrafią tego osiągnąć. To może wzmocnić poczucie wykluczenia i prowadzić do narastania problemów z zachowaniem, przybierających formę wybuchów i kompletnego braku współpracy. Stosunkowo częsta jest w tej sytuacji także depresja o różnym stopniu nasilenia. Jeżeli nie ma problemów z uczeniem się (zwłaszcza w tematach bliskich zainteresowaniom) postęp akademicki jest nadal znaczny, chociaż występuje skłonność do nieprawidłowej interpretacji informacji o charakterze abstrakcyjnym i idiomatycznym. Częste kłopoty w uczeniu się dotyczą problemów organizacyjnych i niemożności skupienia uwagi.

Na szczęście, na pewnym etapie znów pojawia się większa tolerancja rówieśników.

Jeżeli dziecko z zespołem Aspergera dobrze się uczy, może mu to przynieść pewien respekt wśród kolegów.

Cześć dzieci z ZA może być określanych jako „kujoni”. Mogą oni nawiązywać kontakty koleżeńskie z nastolatkami o takich samych zainteresowaniach np. komputery, matematyka.

Okres dorosłości

Zespół Aspergera dopiero niedawno został oddzielony od innych schorzeń, takich jak Autyzm lub Całościowe Zaburzenia Rozwoju i w związku z tym jest brak danych. Mimo to przypuszcza się, że osoby z ZA mają większe szanse wyrosnąć na samowystarczające i normalnie funkcjonujące jeżeli chodzi o pracę zawodową, małżeństwo, rodzinę itp niż w przypadku pozostałych zaburzeń.

Jedne z najbardziej interesujących i użytecznych informacji pochodzą z obserwacji rodziców i innych krewnych osoby z zespołem Aspergera, którzy sami też wydają się mieć ZA. Wynika z nich jasno, że obciążenie ZA nie wyklucza potencjalnie normalnego dorosłego życia. Często tacy dorośli będą dążyli do profesji, która ma coś wspólnego z zainteresowaniami, co może przynieść nie małe korzyści.

Część studentów z zespołem Aspergera jest wstanie ukończyć wyższą szkołę, uzyskać stopień naukowy, jakkolwiek w większości przypadków będą oni demonstrować pewne odstępstwa od ogólnie przyjętych norm społecznych. Ich sztywne zachowania i specyficzna opinia o świecie mogą być kłopotliwe zarówno w życiu rodzinnym i socjalnym jak i poza rodziną.

Występuje także ryzyko kłopotów ze zmianami nastrojów, depresją, niepokojem. Wiele z emocjonalnych i socjalnych wymagań w małżeństwie może być wyzwaniem.
Uważa się, że ok 30-50% dorosłych z zespołem Aspergera nigdy nie było diagnozowanych. Osoby takie określane są często jako: inni, ekscentrycy, dziwacy, bądź też otrzymali oni inne rozpoznanie psychiatryczne. Uderzające jest , jak wielu z nich było w stanie dostosować swoje umiejętności, często z pomocą bliskich, aby osiągnąć wysoką funkcjonalność zarówno w życiu osobistym jak i w pracy.

fragment artykułu Stephen Bauer Asperger Syndrome : Through the lifespam

Zapisz